როდესაც შემთხვევითი ექსპერიმენტის შედეგები რაოდენობრივი სიდიდეებია, ალბათობის გამოთვლა მოსახერხებელია შემთხვევითი ცვლადის გამოყენებით. ჩავატაროთ ასეთი ექსპერიმენტი: ავაგდოთ ორჯერ მონეტა და დავითვალოთ რამდენჯერ მოვა საფასური. სამ ხდომილებას შესაძლოა ჰქონდეს ადგილი:
: საფასური არც ერთხელ ამოვა; : საფასური მხოლოდ ერთხელ ამოვა; : საფასური ორჯერ ამოვა.
ადვილი სანახავია, რომ
შემთხვევითი ცვლადი ეწოდება ისეთ ცვლადს, რომელიც იღებს რაოდენობრივ მნიშვნელობებს განსაზღვრულს შემთხვევითი ექსპერიმენტის შედეგად.
მნიშვნელოვანია ერთმანეთისგან გავარჩიოთ შემთხვევითი ცვლადი და ის ცალკეული მნიშვნელობები (შედეგები), რომელსაც ის იღებს. თავად შემთხვევითი ცვლადი, როგორც წესი, აღინიშნება დიდი ლათინური ასოებით, ხოლო მისი შესაძლო მნიშვნელობები კი – პატარა ლათინური ასოებით. მაგალითად, ზემოთ, მონეტის ორჯერ აგდებისას საფასურის ამოსვლათა რაოდენობების შესაბამისი შემთხვევითი ცვლადი აღვნიშნეთ
აუცილებელია ასევე, რომ ერთმანეთისგან გავარჩიოთ დისკრეტული და უწყვეტი შემთხვევითი ცვლადები.
დისკრეტული შემთხვევითი ცვლადი ეწოდება ისეთ შემთხვევით ცვლადს, რომელიც იღებს რაოდენობრივ მნიშვნელობებს თვლადი სიმრავლიდან.
მარტივად რომ ვთქვათ, თვლადი სიმრავლე გულისხმობს ისეთ რიცხვთა ერთობლიობას, როდესაც ნებისმიერი მათგანისთვის შესაძლებელია დასახელდეს წინა და შემდეგი ელემენტი ამავე სიმრავლიდან. ნატურალურ რიცხვთა სიმრავლე თვლადია, რადგან, მაგალითად, რიცხვი
უწყვეტი შემთხვევითი ცვლადი ეწოდება ისეთ შემთხვევით ცვლადს, რომელიც იღებს რაოდენობრივ მნიშვნელობებს ნამდვილ რიცხვთა რაიმე ინტერვალიდან.
დისკრეტული შემთხვევითი ცვლადის მაგალითებია:
ა) შერჩეული
ბ) ქოლ-ცენტრში
გ) მონეტის აგდებათა რიცხვი, სანამ არ მოვა საფასური.
დავაკვირდეთ ბოლო (გ) მაგალითს. შევნიშნოთ, რომ მონეტის აგდება შესაძლოა უსასრულოდ მოგვიხდეს (სანამ არ მოვა საფასური) და შესაბამისად, შემთხვევითი ცვლადის მნიშვნელობა უსასრულოდ დიდი აღმოჩნდეს, მაგრამ მიუხედავად ამისა, შემთხვევითი ცვლადი მაინც დისკრეტულია.
უწყვეტი შემთხვევითი ცვლადის მაგალითებია:
ა) ოჯახის წლიური შემოსავალი;
ბ) ნავთობის იმპორტის მოცულობა თვის განმავლობაში;
გ) დოუ-ჯონსის ინდექსის ცვლილება.
დავიმახსოვროთ, რომ უწყვეტი შემთხვევითი ცვლადის შემთხვევაში შეუძლებელია მის რომელიმე კონკრეტულ რიცხვით მნიშვნელობას (შედეგს) მივანიჭოთ არანულოვანი ალბათობა. მაგალითად, რა არის ალბათობა იმისა, რომ ხვალ ტემპერატურა იქნება ზუსტად